Hisse senetleri, bir şirketin sermayesinin belirli bir kısmını temsil eden ve sahibine şirketin kârından pay alma, yönetiminde söz sahibi olma gibi haklar tanıyan değerli kâğıtlardır. Hisse senetleri, yatırımcılar için şirketin büyümesinden ve kârlılığından faydalanma imkânı tanır. Bunların yanı sıra borsada alıp satılabilen hisse senetleri, bu yönüyle yatırımcılara likidite de sağlar.
Hisse senetlerinin bazı temel özellikleri şunlardır:
Sahiplik Hakkı: Hisse senedi sahibi, şirketin ortaklarından biri olarak kabul edilir. Bu sahiplik durumu da şirkette belli bir oranda mülkiyet hakkı anlamına gelir. Şirket varlıkları ve işletmenin kârı üzerinde pay sahibi olan hisse senedi sahipleri, şirketin kârından temettü adı verilen düzenli ödemeleri alabilir. Temettüler aracılığıyla hisse senedi sahipleri yatırımlardan doğrudan gelir elde eder.
Yönetim Hakkı: Hisse senedi sahipleri, şirket yönetimlerinde belirli ölçüde söz sahibidir. Çoğunlukla genel kurul toplantılarına katılıp oy kullanma şeklinde sunulan bu haklar aracılığıyla hisse senedi sahiplerinin katılımcı bir kültürü pekiştirmesi sağlanır. Genel kurul toplantıları şirketlerin yönetim kurulu üyelerinin seçildiği, şirket geleceğiyle ilgili kritik konuların tartışılarak önemli stratejik kararların alındığı toplantılardır. Hisse senetlerine sahip olan kişiler, ellerindeki hisse miktarı doğrultusunda oy kullanma hakkına sahip olur.
Transfer Edilebilirlik: Hisse senetlerinin borsalar üzerinde alınıp satılabilmesi, yatırımcılar için likidite anlamına gelir. Hisse senedi borsada işlem gördüğü için yatırımcılar istedikleri zaman hisse senetlerini satabilir ya da yeni hisse senetleri alabilir. Böylece piyasa koşullarına göre hızlıca pozisyon almak veya borsadan çıkmak mümkün olur. Hisse senetlerinin transfer edilebilme özelliği; yatırımcılar için portföyü çeşitlendirmek ve riskleri yönetmek konusunda da yardımcı olur.
Getiri ve Risk: Hisse senetlerinin yatırımcılar için iki temel getiri yolu vardır: Temettü ve sermaye kazancı. Şirketin kârı üzerinden hissedarlara yapılan düzenli ödemeler temettüyü, hisse senedinin fiyatının artması sonucu elde edilen kâr ise sermaye kazancını oluşturur. Bir yatırımcının düşük fiyattan aldığı hisse senedini fiyatı yükseldiğinde satması, onun için bir sermaye kazancı edinimidir. Ancak bütün bu olumlu tablonun yanı sıra her yatırım aracında olduğu gibi hisse senetlerinde de risk vardır. Piyasa dalgalanmaları, şirketlerin performansları ve ekonomik koşullar hisse senedi fiyatlarını etkileyebilir. Dolayısıyla yüksek getiri potansiyeli sunan bir yatırım aracı olan hisse senetleri, aynı zamanda yüksek riske de sahiptir.
Hisse senedi piyasalarında kullanılan 10 temel terim ve açıklamaları şu şekildedir:
Borsa: Hisse senetlerinin organize bir şekilde alınıp satıldığı piyasalara verilen isimdir.
İlk Halka Arz: Bir şirketin hisse senetlerini ilk kez halka sunması ve bu sayede borsada işlem görmeye başlamasına ilk halk arz adı verilir.
Temettü: Şirketin kârı üzerinden hisse senedi sahiplerine hisseleri ölçütünde dağıttığı paydır.
Piyasa Değeri: Bir şirketin toplam hisse senedi sayısının, ilgili hisse senetlerinin piyasa fiyatı ile çarpılması sonucu elde edilen sonuç; piyasa değerini işaret eder.
Likidite: Bir varlığın, piyasa fiyatı fazla etkilenmeden hızlıca nakde çevrilebilme özelliğidir.
Volatilite: Hisse senedi fiyatlarının belli bir dönemde ne kadar dalgalanma yaşadığını gösteren ölçüttür.
Endeks: Belli bir grup hisse senedinin performansının ölçülmesi için kullanılan göstergelerdir.
Aracı Kurum: Yatırımcıların hisse senedi alımı ve satımı yapabilmesi için hizmet sunan finansal kuruluşlara aracı kurum adı verilir.
Ayı Piyasası: Hisse senetlerinin genel olarak fiyat düşüklüğü gösterdiği ve yatırımcıların kötümser senaryolara sahip olduğu piyasa koşullarının adıdır.
Boğa Piyasası: Yatırımcıların, hisse senedi fiyatlarındaki genel yükselişten dolayı iyimser reaksiyonlara sahip olduğu piyasa koşullarının adıdır.
Şirketler, kuruldukları andan itibaren dilerlerse önceden belirledikleri ortaklık yapısına uygun olan hisse senetlerini çıkarabilir.
Halkın bir şirketin hisse senetlerini alabilmeleri için şirketin mutlaka halka arz edilmesi gerekir. Yani şirket hisse senetlerini halka açmalıdır. Böylece yatırımcılar, söz konusu şirkete yatırım yapabilir.
Hisse senetleri; temel olarak adi hisse senedi ve imtiyazlı hisse senedi olarak ikiye ayrılır.
Adi Hisse Senetleri: Şirket yönetiminde söz sahibi olma hakkı tanıyan, birleşme ve devralma gibi işlemlere oy verilebilen hisse senetleridir. Bu hisse senedinin temettü verip vermeyeceği, hissesini satışa açan şirket tarafından belirlenir.
İmtiyazlı Hisse Senetleri: Bir şirkette sahipliği temsil eden bu hisse senedi türü, oy hakkı, yönetim kontrolü veya kar payı gibi haklarda adi hisse senedi sahiplerine kıyasla daha fazla haklar sunar. İmtiyazlı hisse senetlerine tanınan imtiyazlar şirket esas sözleşmesinde yer alır.
En çok kullanılan hisse senedi türleri olan adi ve imtiyazlı hisse senetleri arasında oy hakkı, yönetim kontrolü ve/veya temettü önceliği gibi haklarda farklılıklar bulunur.
Hisse senetlerinin alım satım işlemleri, genellikle organize borsalarda gerçekleşir. Ülkemizde hisse senedi işlemleri Borsa İstanbul üzerinden yapılır. Yatırımcılar, aracı bir kurum vasıtasıyla borsada işlem yapar.
Hisse senedi yatırımlarının bütün ekonomik yatırımlar gibi hem avantajları hem de dezavantajları vardır.
1. Yüksek Getiri Potansiyeli: Doğru değerlendirildiği takdirde hisse senetlerinin uzun vadede yüksek getiri potansiyeli bulunur.
2. Temettü Geliri: Yapıları elveriyorsa hisse senedi aracılığıyla ilgili şirketin kârından düzenli olarak temettü alabilirsiniz.
3. Likidite: Hisse senetleri, bir yatırım aracı olarak oldukça esnektir. Hızlıca alınıp satılabilir. Dolayısıyla likiditeye sahiptir.
1. Piyasa Riski: Hisse senetlerinin fiyatları, piyasa koşulları ile dalgalanma gösterebilir.
2. Şirket Riski: Piyasa koşulları hiç değişmese de hisse senedi olan şirket olumsuz bazı durumlar yaşarsa hisse senedinin fiyatları olumsuz etkilenebilir.
3. Ekonomik Risk: Ülkelerin ekonomik durgunlukları, enflasyon gibi etmenler hisse senedi piyasalarını ve yatırımcı reaksiyonlarını olumsuz yönde etkileyebilir.
Hisse senedi piyasalarının sahip olduğu belli başlı riskler şu şekildedir:
1. Piyasa Riski: Piyasa koşullarındaki dalgalanmalar bu riske neden olur.
2. Faiz Oranı Riski: Ülkelerin faiz politikalarındaki değişimler, hisse senedi piyasalarını ve dolayısıyla hisse senedi fiyatlarını etkiler.
3. Şirket Riski: Hisse senedinin sahibi olan şirketin kötü performans göstermesi, olumsuz bazı durumlar yaşaması veya iflas etmesi; hisse senedi piyasasını da ilgili hisse senedi bağlamında olumsuz etkiler.
Dünyada birçok büyük borsa, hisse senedi işlemlerine ev sahipliği yapar. Bu konuda öne çıkan borsalar ise şu şekildedir:
New York Borsası (NYSE): Dünyanın en büyük borsalarından biridir.
Tokyo Borsası: Asya'nın en büyük borsalarından biridir.
Londra Borsası (LSE): Avrupa'nın önde gelen borsalarından biridir.
Borsa İstanbul (BIST): Türkiye'nin ana borsasıdır.
NASDAQ: Teknoloji ağırlıklı şirketlerin işlem gördüğü borsadır.
Hisse senetleri, yatırımcılara uzun vadeli getiri sağlayabilecek önemli yatırım araçlarıdır. Ancak yatırımcıların hisse senedi piyasalarının doğasından kaynaklanan riskleri anlaması ve dikkatli bir şekilde yatırım yapması çok önemlidir. Biz de bu nedenle hisse senetlerine dair kavramları ve yatırım mantığını detaylı bir şekilde ele aldık.
Yatırımlar konusunda en çok merak edilen kavramların bir diğeri ise yatırım fonları. “Yatırım Fonları Nedir?” başlıklı yazımızı okuyarak bu kavramı daha yakından tanıyabilirsiniz.
Burada belirtilen bilgi ve yorumlar finansal bilgiler, birikim ve tasarruf önerileri, genel yorum ve tavsiyelerden oluşmakta olup yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri esas alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel nitelikte olup, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgiler ile yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.
