Sanal Dolandırıcılığı Önlemek İçin İpuçları

Dijitalleşmenin hayatımıza pek çok pratik çözüm sunduğu kesin. Ancak dijital dünya aynı zamanda tehlikeleri içinde barındıran bir yapıya sahip. Çünkü bankacılıktan alışverişe, sağlıktan eğitime her alan dijital dünyaya taşındığı için farklı dolandırıcılık türleri de ortaya çıktı. Artık dijital dünyada karşılaşabileceğimiz sanal dolandırıcılık tehdidi ile karşı karşıyayız. Peki, sanal dolandırıcılığa karşı önlem almak mümkün mü? Tabii ki mümkün. Bunun için ilk adım ise bilinçlenmek.

O halde şimdi, sanal dolandırıcılığa karşı bilinçlenme ve dijital dünyada karşılaşabileceğin dolandırıcılık türlerini öğrenme zamanı. Haydi gel, sanal dolandırıcılığı önlemek için ipuçlarını birlikte inceleyelim.

Sanal Dolandırıcılık Nedir?

Sanal dolandırıcılığa karşı önlem almak için öncelikle dijitalleşme ile hayatımıza giren bu kavramı daha iyi tanımanda fayda var. Peki, nedir bu sanal dolandırıcılık?

Sanal dolandırıcılık, diğer isimleriyle e-dolandırıcılık veya internet dolandırıcılığı, dijital platformlarda gerçekleştirilen hileli ve aldatıcı faaliyetlerin tümünü kapsar. Yani sosyal medya platformlarından, bir internet sitesinden alışveriş yaparken ya da mail kutuna gelen bir e-postada bu dolandırıcılık faaliyetleri ile karşılaşabilirsin. Bu nedenle sanal dolandırıcılığın platformlara ve kurgulanan senaryoya göre farklı türleri mevcut diyebiliriz.

“Bu türler nelerdir?” diye merak ediyorsan genel olarak sanal dolandırıcılığı şu başlıklara ayırmak mümkün:

Sosyal medya dolandırıcılığı
Görev dolandırıcılığı
Ürün/hizmet dolandırıcılığı
Telefon dolandırıcılığı
Oltalama (phishing) dolandırıcılığı

Şimdi, güvenliğini tehdit eden bu sanal dolandırıcılık türlerini daha yakından ele alalım.

Sosyal Medya Dolandırıcılığı

Günlük hayatımızda insanlarla iletişim kurmak, yeni yerler keşfetmek ve gündemi takip etmek için sosyal medya araçlarını sıklıkla kullanıyoruz. 2023 We Are Social raporuna göre dünyanın %59.4’ü aktif sosyal medya kullanıcısı. Bu denli yoğun bir kullanım sonucunda da dolandırıcılığa açık bir alana dönüşmesi tabii ki kaçınılmaz.

Sosyal medya dolandırıcıları, anonim hesaplar kullanarak ya da tanınan kişilerin veya markaların hesaplarını taklit ederek kişileri dolandırabilir. Sahte kampanyalar veya ödüller sunarak kişileri, kişisel ve kredi kartı bilgilerini vermeye yönlendireceği gibi kişinin tanıdığı biri gibi taklit yaparak para göndermesini de sağlayabilir. Yani sosyal medya dolandırıcılığı; ödül, kampanya, tanıdık bir kişinin yardım istemesi ve bilinen bir markanın taklidi gibi çeşitli senaryolarla karşımıza çıkabilir.

Nelere dikkat etmeli?

Gerçekliğinden emin olmadığın hiçbir hesaba doğrudan kişisel ve kredi kartı bilgilerini vermemelisin.
Tanıdığın bir kişinin hesabı ele geçirilmiş olabilir; bu durumda farklı bir kanaldan teyit et.
Ödül veya kazanç vadeden linklere tıklamamalısın.
Resmi kurum ya da kuruluşları taklit eden hesapları, kurumun kendi iletişim kanalları ile doğrulamalısın.

Görev Dolandırıcılığı

Görev dolandırıcılığı, kişilere çeşitli görevleri yerine getirmeleri ile para kazanacağını vadeden bir sistemdir. Ön planda “Görevi yap, para kazan” söylemi olsa da arka planda maddi kayba sebep olur.

Nasıl işler?

İlk olarak küçük görevler sunulur (ör. 3 işletmeye yorum yap, 50 TL kazan).
Küçük ödemeler yapılarak güven kazanılır.
Sonraki aşamada daha yüksek ödüller için katılım ücreti talep edilir.
Böylece kişi, görevden ziyade para kaybetmeye başlar.

Önlem:

SMS, e-posta veya sosyal medya yoluyla gelen kolay kazanç vaatlerine itibar etmemelisin.

Ürün/Hizmet Dolandırıcılığı

İnternette çok uygun fiyata gördüğün ürünler sahte olabilir. Güvenilir olmayan platformlardan alışveriş yapmak, ürün yerine paranı kaybetmene neden olabilir.

Önlem:

Tanımadığın kişilerin hesaplarına ürün bedeli veya kapora göndermemelisin.
Çok düşük fiyatlı ürünlere karşı dikkatli olmalısın.

Telefon Dolandırıcılığı

Telefonla arayıp kendini polis, savcı, bankacı gibi tanıtan kişiler; kimlik veya kredi kartı bilgilerini ele geçirmeye çalışabilir.

Önlem:

Tanımadığın numaraları açmamalısın.
Resmi kurumdan arandığını iddia edenleri, kurumun kendi iletişim bilgileri ile doğrulamalısın.
Kişisel bilgilerini asla paylaşmamalısın.

Oltalama (Phishing) Dolandırıcılığı

Phishing; şifre, kredi kartı bilgisi gibi bilgileri çalmak amacıyla sahte web siteleri veya bağlantılar üzerinden yapılan dolandırıcılıktır.

Önlem:

Bağlantının SSL sertifikası olup olmadığını kontrol et (https ve kilit ikonu).
3D Secure ödeme seçeneği sunan siteleri tercih et.
Daha önce alışveriş yapmadığın sitelere karşı dikkatli ol.

Sanal Dolandırıcılar Nasıl Şikayet Edilir?

Şüpheli durumlarda gerçekliği kişi veya kurumdan teyit et.
Hesapların ve web sitelerinin güvenliğini kontrol et.
Dolandırıcılık mağduru olduysan en yakın emniyet birimine veya Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulun.

Dijitalleşmenin artıları olduğu kadar tehlikeleri de mevcut. Ancak bu ipuçları ile tehlikelere karşı önlem alabilirsin. Unutma ki önemli olan bu tehlikelerin bilincinde olmak ve gelişen teknoloji ile ortaya çıkan yeni tehditleri öğrenmektir.

Örneğin, yapay zekanın gelişmesiyle hayatımıza giren bir teknoloji olan deepfake aynı zamanda bir tehlikedir. Detaylı bilgi için Deepfake Nedir? yazısını okuyabilirsin.