2024 yılında çalışanların en çok merak ettiği konulardan biri de fazla mesai ücretlerinin nasıl hesaplanacağıdır. Özellikle bayram gibi özel günlerde yapılan mesailer hem işverenler hem de çalışanlar için ayrı bir önem taşır. Biz de bu nedenle fazla mesai hesaplamalarının temel prensiplerini ve 2024 bayram mesaisinin nasıl hesaplanacağını detaylı bir şekilde ele aldık. Böylece çalışanlar hak ettikleri ücreti aldıklarından, işverenler de yasalara uygun biçimde ödeme yaptıklarından emin olabilecek.
Fazla mesai, çalışanların normal çalışma saatleri dışında gerçekleştirdikleri ek çalışma süresini nitelendirir. Türkiye’de fazla mesai uygulamaları, İş Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş olup çalışanların haklarını korumayı amaçlar. Fazla mesai hesaplaması yapılırken;
Çalışanın normal çalışma saatleri,
Fazla çalışma saatleri,
Bu fazla saatlerin ücretlendirilmesi gibi faktörler göz önünde bulundurulur.
Fazla mesai, bir çalışanın haftalık yasal çalışma süresinin üzerinde yaptığı ek çalışmadır. Türkiye’de yasal haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiş olup bu sürenin üzerinde yapılan her saatlik çalışma fazla mesai olarak kabul edilir.
Fazla mesai hesaplaması için kullanılan formül şu şekildedir:
Formülün ilk yarısı, işçinin bir saatlik mesai ücretini hesaplamak için kullanılır. Ardından kaç saat fazla mesai yaptıysa o sayıyla çarparak ödenmesi gereken fazla mesai ücreti tam olarak hesaplanmış olacaktır.
Örnek vererek açıklamamız gerekirse:
Aylık brüt ücreti 25 bin TL olan bir işçi 6 saat fazla mesai yaptığı takdirde;
Bu işlem sonucunda, işçiye 6 saatlik fazla mesaisi için ödenmesi gereken net tutar 1.000 TL olarak karşımıza çıkacaktır.
Fazla mesai ile karıştırılan bir diğer kavram ise fazla sürelerle çalışmadır. Fazla sürelerle çalışma, normalde haftalık 45 saatten az çalışan bir işçinin ihtiyaç durumunda -toplamda 45 saati aşmayacak şekilde- fazla çalışması durumudur. Bu durumda ise çalışana her bir saati için ödenecek ücret, normal çalışma ücretinin saatlik karşılığının %25 fazlasıdır.
Fazla süreli çalışma hesabı için kullanılan formül ise şu şekildedir:
Örneğin saatlik brüt ücreti 75 TL olan bir işçinin haftalık çalışma süresinden 7 saat fazla çalışması hâlinde alacağı fazla süreli çalışma ücreti şu şekilde hesaplanır:
Bayramlar, çalışma hayatında resmî tatil olarak kabul edilen özel günlerdir. Bu günlerde çalışanlar için standart iş rutininin dışında bir durum söz konusudur: Bayram mesaisi.
Normal şartlar altında aylık maaş hesaplamalarında bayram tatili gibi resmi tatil günleri ücretin içine dahil edilir. Yani kanunen bayram tatillerinin ücretlerinin aylık ücretten düşülmesi gibi bir uygulama söz konusu değildir. Fakat bazı durumlarda bayram tatillerinde mesai yapılabilir. Bu durumda ise çalışan personele bayram mesaisi ödenir. Bu ücret, maaşa ek olarak ödenmelidir.
İş Kanunu, dinî ve ulusal bayramların tatil günleri gibi zorunlu çalışmadan muaf tutulacağını belirtmiştir. Fakat bazı durumlarda istisnalar söz konusudur.
24 saat kesintisiz hizmet ve üretim yapan iş yerleri, vardiya usul ve esaslarına göre personel çalıştırır. Bu iş yerlerinde çalışan işçiler, işe girerken vardiya usulü çalışmayı kabul etmelerinden dolayı işin bayram ve tatil günlerinde devam edeceğini onaylamış sayılırlar. Doğal olarak da vardiyası bayram ve tatil günlerine denk gelen işçi, çalışmak zorundadır.
Vardiya usulü çalışmanın söz konusu olmadığı işletmelerde ise işverenler bayram ve tatil günlerinde çalışma talep edebilir. Böyle bir durumda işçinin onayının alınması gerekir. Bayram tatilinde çalışmak için yazılı onay vermeyen işçinin çalıştırılması yasal değildir. İşverenler, iş sözleşmelerinde bu durumu peşin onay uygulamasıyla çözümlemeye çalışır.
Mesai ücreti, çalışanın bir günlük çalışmasına karşılık ödenen işgücü bedelidir. Ay bazındaki mesai ücreti bedellerinin toplamı ise maaştır. Bayram gibi resmî tatil günlerinde çalışıldığı takdirde de çalışanlara ekstra bir günlük ücret ödenmelidir. Yani bayram veya tatil günü çalışan işçi, 1 yerine 2 günlük mesai ücreti demesi alır.
Dini ya da resmi bayramda çalışan personelin bir günlük ücreti, günlük brüt kazancın iki katı olmalıdır. Dolayısıyla brüt günlük kazancı 750 TL olan bir çalışan bayram gününde yaptığı çalışma için 1.500 TL ödeme almalıdır. Bu ödemenin yapılması yasal olarak zorunludur.
Bayramlar ve genel tatillerde yapılan çalışmalar, haftalık yasal iş süresi olarak kabul edilen 45 saati aşması hâlinde fazla mesai olarak kabul edilir. Saat başına %50 zamlı ödeme yapılmalıdır.
Eğer bayram veya tatil günü, işçinin haftalık izin gününe denk gelmesine rağmen işçi çalıştırılırsa hem %50 zamlı ücreti hem de çalışmadan elde edeceği genel tatil ücreti ödenmelidir. Dolayısıyla toplamda 2.5 günlük ödeme yapılmalıdır.
Brüt maaşlar ve 2024 bayram mesaisi ücretlerini ise şöyle listeleyebiliriz:
Brüt maaşı 20.002,50 TL olan bir personelin günlük bayram mesai ücreti 1.333,50
Brüt maaşı 25.000,00 TL olan bir personelin günlük bayram mesai ücreti 1.666,67 TL
Brüt maaşı 30.000,00 TL olan bir personelin günlük bayram mesai ücreti 2.000,00 TL
Brüt maaşı 35.000,00 TL olan bir personelin günlük bayram mesai ücreti 2.333,33 TL
Brüt maaşı 40.000,00 TL olan bir personelin günlük bayram mesai ücreti 2.666,66 TL
Bu tutarlar aylık/maktu ücretli çalışan sigortalılar için geçerli olup günlük/saatlik ücretli çalışanlar için hesaplama değişkenlik gösterebilir.
Çalışma hayatına dair bilgilerinizi tazeleyeceğiniz, pek çok farklı alanda içeriği takip edebileceğiniz NKolay Blog sayfasını sık sık ziyaret etmeyi unutmayın!
