Temiz bir çevre, kolay ulaşım, gelişmiş altyapı gibi pek çok unsur, şehirlerdeki yaşamın kalitesini etkiler. Şehir planlamasında da tüm bu unsurlar dikkate alınarak iyileştirmeler yapılır. Bu iyileştirmelere teknolojik gelişmelerin de eklenmesiyle çözüm odaklı sistemlere sahip akıllı şehirler ortaya çıkmış durumda.
Akıllı şehir kavramı, şehirleşmeye yeni bakış açıları getirdiği gibi sürdürülebilir bir yaşam için uygulamaların hayata geçirilmesine de katkı sağlıyor. Ancak son yıllarda popüler hale gelen bu kavram, “Bir şehrin akıllı şehir olması için neler yapılması gereklidir?” ve “ Türkiye’de akıllı kentler var mıdır?” gibi soruları da beraberinde getiriyor. O halde tüm bu soruların cevaplarını ve akıllı kentler hakkında tüm merak edilenleri birlikte inceleyelim.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın oluşturduğu 2020-2023 Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’nda akıllı şehir, “Paydaşlar arası işbirliği ile geliştirilen yeni ve birlikte çalışabilir teknolojilerin veri ve uzmanlığa dayalı olarak gelecek öngörüleri ile beklenti ve problemleri karşıladığını güvence altına alan çözümlerin üretildiği şehirleşme.” olarak tanımlanır. Daha kısa bir ifadeyle akıllı kentleri, teknolojik gelişmelerle şehirleşme unsurlarının entegre edilmesi sayesinde daha yaşanabilir ve sürdürülebilir yaşam alanları yaratmak olarak açıklayabiliriz.
Yapılardan ulaşıma, alt yapıdan çevreye kadar bir şehri oluşturan pek çok unsur bulunur. Akıllı şehirleşme de aslında tüm bu unsurların birbiriyle bağlantılı olduğu bilinciyle insan yaşamını kolaylaştırıcı sistemleri kullanarak planlamalar yapmayı gerektirir. Hem şu anki yaşam kalitesi hem de gelecek nesiller dikkate alınarak şehir düzenlemeleri ile akıllı kentlerin gelişimine katkı sağlanır.
Akıllı şehir, son yıllarda daha çok kullanılan bir kavram olsa da aslında şehirleşme ve teknolojinin birleşimi fikrinden doğup sürekli gelişen bir yaklaşım. Bugünün ihtiyaçlarına yönelik fiziksel, sosyal ve teknolojik tabanlı şehir planlamaları yapılsa da geçmişten günümüze şehirleşmede farklı yaklaşımların olduğu ve bu yaklaşımların akıllı şehir kavramını geliştirdiği görülür.
Akıllı şehirleşme fikrinin gelişimine; dijital şehir, bilgi şehri, kablolu şehir, siber şehir gibi değişen teknolojilerle ortaya çıkan yaklaşımların katkıları bulunur. Tüm bu yaklaşımlar, farklı noktalarda şehirleşme planlarını inceler. Hepsinin ortak noktası ise kent hayatının yaşanabilir bir şekilde geliştirilmesidir. Ayrıca gelişim için farklı ihtiyaçlara çözüm sunan sistemlerden yararlanılması gerekliliği üzerinde durulur. Akıllı şehir uygulamaları da bu farklı bakış açılarının birleştiği, teknoloji tabanlı ve sosyoekonomik açıdan gelişim odaklı çok yönlü çözümler bütünüdür.
Dünyanın farklı noktalarında akıllı kent uygulamaları ile karşılaşmak mümkündür. Ancak dünyada ilk kez akıllı şehirleşme planları geliştiren ve akıllı kent olarak tanımlanan şehir olarak Singapur öne çıkar.
Şehir planlamasında akıllı kentleşmenin uygulanması için teknolojik gelişmeler dikkate alınmalıdır. Ancak teknolojinin şehirdeki sistemlere entegre edilmesi, akıllı kentler yaratmak için tek başına yeterli çözüm değildir. Bu entegrasyonun şehrin tüm varlıkları korunarak bütüncül bir politika ile gerçekleştirilmesi gerekir.
Şehrin akıllanması fikri ile atılan her bir adımda, şehrin tüm dinamikleri dikkate alınması ve şehirdeki yaşamın refahını artırmaya yönelik iyileştirmelerin yapılması önemlidir. Böylelikle yapılan iyileştirme ve geliştirmeler sürdürülebilir olur. Bunun için de akıllı şehir bileşenleri ve bu bileşenlerin birbiriyle olan etkileşimleri dikkate alınmalıdır. Peki, akıllı kentleri oluşturan bu bileşenler nelerdir?
Türkiye Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’nda akıllı şehir bileşenleri, yönetim ve uygulama başlıklarında ele alınır. Yönetim aşamasında; strateji, politika, hizmet ve iş yönetiminde bütüncül ve sürdürülebilir bir bilinçle uygulama planlarının yapılması gerekliliği üzerinde durulur.
Akıllı kentler oluşturmak için yönetim kademesinde planlar yapılsa da asıl önemli olan, eylem planlarının hayata geçirilirken şehirde yaşayanların refahının sağlanması ve bunun için çok yönlü çözümler ile iyileştirmeler yapılmasıdır. Bu nedenle uygulama aşamasında bütüncül bir anlayış için 16 bileşen belirlenmiş durumda. Akıllı sistemlerle geliştirmelerin yapılacağı bileşenler ise şunlardır:
Çevre
Güvenlik
İnsan
Yapılar
Yönetişim
Ekonomi
Mekan yönetimi
Sağlık
Bilgi teknolojileri
Ulaşım
Enerji
İletişim teknolojileri
Bilgi güvenliği
Altyapı
Afet ve acil durum yönetimi
Coğrafi bilgi sistemleri
Kısacası akıllı kentler oluşturmak için sadece teknolojinin şehir planlarına dahil edilmesi değil, her bir bileşenin etkileşimi dikkate alınarak geliştirmelerin yapılması gerekir. Planlamadan uygulamaya kadar bir akıllı şehir oluşturmak, yaşanabilir şehir yaratmak ve şehrin geleceğini düşünerek çözümler üretmektir.
Şehrin akıllı olmasına katkı sağlamak için sistemlerden destek alınmalı ve yaşam kalitesine etki eden durumlar belirlenerek iyileştirme yapılmalıdır. Örneğin şehrin hava kirliliğini ölçmek için hava kalite sensörlerinin kullanılması ve sensörlerden gelen verilere göre hava kirliliğini azaltmak için çevre dostu toplu taşıma araçlarına yatırım yapılması, akıllı şehir uygulamalarıdır. Bunun gibi şehir hayatına değer katan ve sürdürülebilir bir gelecek için çözümler üreten sistemlerle akıllı kentler yaratılabilir.
Yaşam kalitesini artırmak ve şehir planlamasında iyileştirmeler yapmak için akıllı sistemler kullanılır. Akıllı sistemlerin kullanımı ile altyapı, trafik, ulaşım gibi şehirdeki farklı alanlara çözüm üretilir. Kullanılacak sistemlerin seçiminde önemli olan ise şehirde yaşayanların ihtiyacına yönelik geliştirilebilmesi ve takibin sağlanmasıdır. Böylelikle yeni projeler üretilebilir ve bu projelere yapılacak yatırımlar daha kolay bir şekilde belirlenebilir.
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de akıllı şehir uygulamaları yapılmaya ve şehir planlarına akıllı sistemler entegre edilmeye başlanmış durumda. Akıllı şehirlerin geliştirilmesi kapsamında yerel yönetimlerle çok yönlü stratejik planlar oluşturuluyor. 2020-2023 eylem planı dahilinde stratejik çözümler üreten ve akıllı şehir olma yolunda çalışmaların yapıldığı yerel yönetimler ise İstanbul, Osmaniye, Karaman ve Antalya olarak sıralanabilir.
Türkiye’nin farklı illerinde akıllı şehir çözümleri üretildiği gibi ilçe bazlı akıllı şehir projeleri geliştirilir. Böylelikle adım adım Türkiye’de akıllı şehirlerin gelişimine ve yaygınlaşmasına katkı sağlanır.
“Türkiye’de akıllı şehirler hangileridir?” diye merak ediyorsan cevaplayalım. Günümüzde Türkiye’nin hemen her şehri, akıllı şehir olma yolunda ilerliyor. Bunun için de şehirlerde teknoloji odaklı sistemleri ile şehir hayatını kolaylaştıran ve sürdürülebilirlik bilinciyle akıllı şehir uygulamalarını görebiliriz. Türkiye’de yapılan akıllı kent uygulamalarından bazıları ise şunlar:
Eskişehir’deki toplu taşıma duraklarında yerleştirilen yolcu bilgilendirme ekranları
Konya’da yaşayanların kullanabileceği “e-hemşerim” uygulaması ile şehirde yaşayanların; ihtiyaç duyabilecekleri hizmetler, etkinlikler, eğitimler, önemli gündemler gibi farklı konularda bilgilendirilmesi
İstanbul’da metal ve plastik atıkların geri dönüşüme kazandırılması için şehrin farklı noktalarına mobil atık otomatlarının yerleştirilmesi
İzmir’de tam elektrikli otobüslerin şehir hatlarında hizmet vermesi ve otobüslerin elektrik ihtiyacı için güneş enerjisi santralinin kurulması
Ankara şehir içi ulaşımı için E-Kent tarafından geliştirilen akıllı kart ve ödeme sistemleri ile toplu taşıma araçlarında kolaylıkla ücret alınabilmesi, para yükleme, bilet başvuru işlemlerinin online olarak yapılabilmesi
Bu örnekler dışında Türkiye’nin pek çok şehrinde akıllı şehir uygulamalarına yer veriliyor ve yeni uygulamalar üretilmeye devam ediyor. Yapılan ve planlanan projelere baktığımızda önümüzdeki yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de daha fazla akıllı kentleşme ile karşılaşacağımız söylenebilir.
