Dijital dünyanın sunduğu yenilikler her geçen gün artıyor. Son yılların yükselen trendi ise NFT. Blockchain ve kripto paralar artık hayatımızın bir parçası olmuşken NFT de bu ekibe dahil oldu. Özellikle 2020 yılında yaygınlaşmaya başlayan NFT; yatırım, ticaret ya da sanat eserlerini koruma aracı olarak kullanılabiliyor.
Peki, “non fungible token” ya da bildiğimiz adıyla NFT nedir?
NFT teknolojisinin altındaki temeli anlayabilmek için öncelikle “Blockchain nedir?” sorusunu cevaplayalım.
Blok zincir veya blockchain teknolojisi, merkeziyetsiz bir dijital kayıt listesidir. Her yeni kayıtla birlikte çoğalan bloklar, kriptografiyle birbirine bağlanır. Dolayısıyla güvenlik düzeyi bir hayli yüksektir.
Blockchain, Bitcoin ile birlikte Bitcoin hareketlerinin kaydedilmesi için geliştirildi. Yani bu teknoloji için bir çeşit muhasebe defteri diyebiliriz. Bu teknolojiyi diğer kayıt defterlerinden ayıran detay ise merkeziyetsiz olmasıdır. Sistemdeki her hareket, birden fazla blokta kayıt altına alındığı için kayıtların değiştirilmesi neredeyse imkânsızdır.
Blok zincir teknolojisinin çalışma sistemi güvenlik üzerine kuruludur. Zincirdeki bloklar, sistem içindeki token sahiplerine aittir. Yapılan her yeni işlemde, söz konusu işlem ve zaman damgasını içeren yeni bir blok oluşur. Bu blok, bir önceki blokta yer alan bilgileri de içerir.
Bu sistemde geçmiş kayıtların değiştirilmesi mümkün değildir. Böyle bir girişimde ilgili blokta sahipliği bulunan herkesin onayı gerekir. Ayrıca geçmiş bloklarda yer alan bir bilginin değiştirilmesi, sonrasında oluşan tüm blokların da değişmesini gerektirir. Bu da çok daha fazla kişinin onayı anlamına gelir.
Bir diğer güvenlik avantajı ise kimliklendirmedir. İşlemleri yapan kullanıcıların dijital kimlikleri de bloklarda bulunur. Bu nedenle usulsüz bir eylem yapan kişinin tespit edilmesi kolaydır.
Blockchain teknolojisinin geçmişi 1990’lara dayansa da aktif ve verimli bir şekilde kullanımı 2008 itibarıyla mümkün oldu. Bitcoin ve blockchain aynı anda hayatımıza girdi diyebiliriz. Buradaki amaç dijital paranın iki kez harcanmasını önlemekti.
Blockchain her ne kadar Bitcoin ile hayatımıza girmiş olsa da sonrasında birçok alanda kullanıldı. En popüler kullanım alanları arasında Bitcoin, Ethereum ve NFT yer alıyor.
Bitcoin (BTC), TL, euro, dolar gibi sanal bir para birimidir. Henüz regüle edilmediği ve uluslararası anlamda kabul görmediği için günümüzde daha çok yatırım amaçlı kullanılır. Ancak Bitcoin ile ödeme kabul eden kurumlar da mevcuttur.
Devletlerin bu parayı kabul etmemesinin başlıca nedeni merkeziyetsiz olması ve yasal altyapısının henüz oluşmamış olmasıdır.
Herhangi bir devlete ve merkez bankasına bağlı olmayan Bitcoin’in fiziksel formu bulunmaz. Kripto para borsalarında alım, satım ve transfer yapılırken tüm işlemler halka açık bir blockchain defterine kaydedilir.
Dünya genelinde bazı ülkeler Bitcoin’i yasaklamaya çalışsa da El Salvador, 2021 yılında Bitcoin’i resmi para birimi ilan etti.
Blockchain dünyasında Bitcoin’den sonra en bilinen oyuncu olan Ethereum, her ne kadar kripto para olarak bilinse de aslında bir blok zincir platformudur. Platformun kripto para birimi Ether (ETH) olarak adlandırılır.
Ethereum, birçok kripto para ve altcoin için altyapı sağlar. Ether, tıpkı Bitcoin gibi borsalarda alınıp satılabilir ve yatırım aracı olarak kullanılabilir.
Blok zincirin en verimli kullanım örneklerinden biri olan NFT, zaman zaman NFT coin olarak da adlandırılır. Ancak diğer kripto paralardan en önemli farkı her birinin eşsiz olmasıdır.
İngilizce non fungible token kelimelerinin baş harflerinden oluşan NFT, Türkçeye “değiştirilemeyen token” olarak çevrilir. Daha yaygın olarak “nitelikli fikrî tapu” ifadesi kullanılır.
NFT, dijital varlıkların orijinalliğini ve eşsizliğini göstermek için kullanılır. Sanatçılar eserlerini NFT olarak saklayabilir, satabilir ve telif haklarını koruyabilir.
Dijital ortamda resim, ses, video, belge veya bir tweet bile NFT olarak kaydedilebilir. Bu kayıtlar blockchain altyapısında tutulduğu için hem korunur hem de sahipliği doğrulanır.
NFT’lerin büyük kısmı Ethereum blockchain üzerinde çalışır. Ancak Flow ve Tezos gibi farklı altyapılar da kullanılabilir. Gelecekte daha fazla blockchain üzerinde NFT üretimi beklenmektedir.
NFT oluşturma süreci teknik olarak karmaşık olsa da OpenSea, Rarible, Binance Smart Chain gibi platformlar sayesinde teknik bilgiye gerek kalmadan NFT üretilebilir.
NFT’ler genellikle ERC-721 veya ERC-1155 standartlarında üretilir.
Genel adımlar:
NFT’ler farklı formatlarda olabilir. Görsel tabanlı NFT’ler için Photoshop, SketchAR veya Krita gibi araçlar kullanılabilir. Bu araçlar tasarımı NFT’ye dönüştürmeyi de destekleyebilir.
NFT’ler alınıp satılabilir. Bu ticaret genellikle kripto para üzerinden yapılır. TL, euro, dolar gibi fiat paralarla NFT alımı yapılamaz.
NFT ticareti, sanat eserlerinin satılması ve telif haklarının korunması açısından avantajlıdır. Ancak kripto para birimlerinin değer değişimleri kâr veya zarar ihtimalini beraberinde getirir.
NFT ticaretinde açık artırma yaygındır. Yüksek değerli dijital eserler bu yöntemle daha yüksek fiyatlarla satılabilir. “Hemen al” seçeneği sunan satışlar da mümkündür.
NFT’ler IPFS (InterPlanetary File System) protokolünde saklanır. Bu merkeziyetsiz sistem, içerik tabanlı adresleme kullanır ve her NFT’ye özel bir CID (Content Identifier) verir.
IPFS, blockchain ile entegre çalıştığı için NFT’lerin güvenliği sağlanır.
Not: NFT, kripto para ve blockchain teknolojileri henüz birçok ülkede yasal olarak düzenlenmemiştir. Yüksek risk içerebilir.
