Borsa endeksleri, birden fazla şirketin hisse senetlerini içerir ve piyasanın durumu için de anlaşılabilir bir göstergedir. Fakat her endeks her yatırımcı için uygun değildir. Bu nedenle borsalarda farklı içeriklere sahip endeksler oluşturulur. Katılım endeksi de bunlardan biridir. Katılım esasına göre yatırım yapmak isteyenlere hitap eden katılım endeksi nedir ve nasıl hesaplanır, yakından bakalım.
Katılım endeksi; katılım bankacılığı ve faizsiz yatırım anlayışına uygun şirketlerin hisse senetlerini içeren, Borsa İstanbul (BIST) tarafından oluşturulan bir borsa endeksidir. Katılım bankacılığı ve yatırımcılığı, İslami ticaret standartlarına göre yapılır. Dolayısıyla katılım endeksi de bu ticari yolu izleyen şirketleri içerir. Söz konusu içerik ise endeks dönemlerine göre değişir.
Sadece Türkiye’deki Borsa İstanbul’da değil, yabancı piyasalarda da katılım endeksleriyle karşılaşmak mümkündür. BIST piyasalarında ise farklı katılım endeksi türleri mevcuttur. Borsa İstanbul’daki katılım endeksi türleri şunlardır:
BIST Katılım 30 Endeksi (XK030)
BIST Katılım 50 Endeksi (XK050)
BIST Katılım 100 Endeksi (XK100)
BIST Katılım Tüm Endeksi (XKTUM)
BIST Sürdürülebilirlik Katılım Endeksi (XSRDK)
BIST Katılım Temettü Endeksi (XKTMT)
Katılım endeksi hesaplamasında ilk olarak endekse dahil edilmiş olan şirketlerin hisse senetleri dikkate alınır. Yatırımcılık açısından stratejik önem taşıyan bu hesaplamadaki katılım endeksi hisselerinin değerlemeleri ise belirli kriterler ve analizler doğrultusunda belirlenir. Endeksteki şirketlerin piyasa performansı, mali sağlamlığı, piyasa kapitalizasyonu ve hisse senedi ağırlığı da hesaplamayı etkileyen diğer faktörlerdir.
Katılım endeksi dahilindeki şirketler ve hisse senetleri, Mayıs - Eylül ve Ekim - Nisan aylarındaki endeks dönemleri dolduğunda yeni değerlemeye tabi tutulur. Yani hisse senetleri, 6 ayda bir yeniden hesaplanır.
Katılım endeksi kriterlerinin başında, hisse senedi sahibi şirketin katılım finans uygunluğu gelir. Dini değerlere aykırı iş modeli ve dinen yasaklanmış ürünlerin üretimini veya ticaretini yapan firmalar bu endeksin dışında tutulur. Katılım endeksi belirlenme sürecinde BIST ile Türkiye Katılım Bankaları Birliği bünyesindeki Danışma Kurulu üyeleri birlikte çalışır.
Katılım endeksine girmek isteyen şirketten KAFİF belgesini yani Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu’nu doldurması istenir. Ardından endekse dahil edilecek şirketin Pay Senedi İhracı ve Alım-Satımı Standardına uyumluluğu araştırılır. Değerlendirme ise Katılım Finans İlkelerine Uygun Faaliyet Gösteren Şirketlerin Belirlenmesinde Esas Alınacak Rehber referans alınarak yapılır.
Endekse dahil edilecek şirketin sadece kendi hizmet kapsamı değil, iş ortakları da dikkate alınır. Katılım esasına göre ticaret yapan bir şirketin katılım finans ilkelerine uymayan bir kuruma borcu olması, endekse girmesine engeldir. İlkelere uygun olmayan borç tutarının şirketin piyasa değerinin %30’undan az olması durumunda ise ilgili şirket, Danışma Kurulu kararı ile endekse dahil edilebilir.
Borsadaki katılım endeksi, ilkelere uygun olmayan yasaklı sektörlerin dışında kalan şirketlerle şekillenir. İlkelere uygun olmayan sektörlerde hizmet veren şirketler bu endekse dahil edilmez. Katılım endeksi şartlarına uygun olmadığı için endekse dahil edilmeyen sektörler şu şekildedir:
Alkollü içki üretim ve ticareti
Sağlığa zararlı tütün ürünleri üretimi ve ticareti
Tıbbi gayeler dışında uyuşturucu maddelerin üretimi ve ticareti
Kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler
Faizli finans işlemleri
Domuz ve mamullerinin üretimi ve ticareti
Para ve para hükmündeki varlıklar arasında yapılan vadeli işlemler
İnsan fıtratını değiştirmeye yönelik biyolojik/genetik faaliyetler
Ahlaka ve İslami değerlere aykırı yayıncılık
Çevreye ve canlılara büyük zararı olan faaliyetler
İslami değerlerle bağdaşmayan eğlence, otelcilik vb. faaliyetler
Bu listenin dışında kalıp katılım endeksi kriterlerine uyum sağlayan tüm şirketler endekse dahil edilebilir. Katılım endeksindeki en yaygın şirketler, katılım bankaları ve bu bankalara bağlı olup sigorta vb. alanlarda hizmet veren firmalardır.
Katılım endeksi ile diğer endeksler arasındaki temel fark, sektör sınırlandırmasıdır. Katılım finans ilkelerine yani İslami ticaret standartlarına göre bir sınırı bulunan katılım endeksi, sadece bu kapsamdaki şirketleri içerebilir. Diğer endekslerde ise her sektörden şirket bulunabilir.
Bu endeksler arasında yatırımcılar açısından da farklar bulunur. Katılım endeksi, yatırımcılık etik değerlerini dini sınırlar çevresinde oluşturan yatırımcılara hitap eder. Diğer endekslerde ise yatırımcılar, daha esnek sınırlar çevresinde hareket ederek bireysel etik değerlerine göre yatırım yapabilirler.
Katılım endeksine uygun hisselerin daha niş bir kitleye hitap etmesi, bu endeksin diğerlerine göre daha düşük bir işlem hacmine sahip olmasına neden olur. Aynı şekilde likidite açısından da endeksler arasında fark oluşur.
Katılım endeksi yatırımı yapmayı düşünüyorsan öncesinde dikkat etmen gereken detaylar hakkında bilgi sahibi olmalısın. Öncelikle “Katılım endeksi ne demek, ne vadeder ve ne tür riskleri vardır?” gibi konularda araştırma yapmalısın. Sonrasında yatırım yapabileceğin hisse senetlerini tespit edip finansal analize başlamalısın.
Finansal analiz sonucunda daha değerli hisse senetlerine yönelip söz konusu senetlerin yatırım stratejine uyumlu olup olmadığına bakmalısın. Yatırım hacminin ölçeğine göre hedefler belirlemeli ve bu doğrultuda ilgilendiğin hisseler veya katılım endeksi ile ilgili risk analizi de yapmalısın. Yatırım süreçlerinde kayıp riskinin olduğunu unutmamalı ve bu süreçte profesyonel destek almayı ihmal etmemelisin.
Katılım finans ilkelerine göre yatırım yaparak gelir elde etmek istiyorsan piyasalardaki katılım endekslerini değerlendirebilirsin. Katılım endeksi yatırımların için ise N Kolay’dan destek alabilirsin. Ne Kolay yatırım araçları ile hem katılım endekslerine hem de bono, repo ve yatırım fonu gibi çeşitli piyasa araçlarına yatırım yaparak gelir elde edebilirsin.
Burada belirtilen bilgi ve yorumlar finansal bilgiler, birikim ve tasarruf önerileri, genel yorum ve tavsiyelerden oluşmakta olup yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri esas alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel nitelikte olup, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgiler ile yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.
